Kilkaset większych i mniejszych malowideł na ścianach i sklepieniach nawy oraz prezbiterium na powierzchni ponad 2,7 tysiąca mkw., kilkanaście wielkoformatowych obrazów sztalugowych wraz z ramami z nawy głównej oraz kilka rzeźb ustawionych na filarach nawy głównej – wszystkie te elementy wnętrza zostały odnowione, zakonserwowane i zdigitalizowane. Ten telegraficzny wykaz dotyczy głównych prac, jakie przeprowadzono w katedrze świdnickiej.
W ubiegłym tygodniu odbyło się podsumowanie projektu pod nazwą „Konserwacja, rewitalizacja i digitalizacja wnętrza gotyckiej Katedry Świdnickiej”. Zakres i skala prac, jakie podjęto w jednej z największych polskich świątyń katolickich nie mają porównania do wielu innych podobnych działań prowadzonych w zabytkowych obiektach sakralnych w Polsce. Dzięki przyznanej przez ministerstwo kultury i dziedzictwa narodowego w 2019 r. dotacji o wartości prawie 17 mln zł, przeprowadzono złożone i rozległe konserwatorsko i logistycznie prace o wartości ok. 20 mln zł. W duszpastersko dostępnej na co dzień katedrze pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika i św. Wacława Męczennika prace wykonywało łącznie kilkudziesięciu konserwatorów i wielu innych specjalistów z różnych dziedzin. Rozpoczęły się już pod koniec 2019 r., ale ich największa skala przypadła na trudny okres pandemii, gdzie zarówno organizacja pracy, jak i pozyskiwanie niezbędnych do ich realizacji różnych środków i instalacji były na granicy możliwości.
Konferencja finalizująca realizację projektu poprzedzona była Mszą św. Proboszcz parafii katedralnej ks. Piotr Śliwka celebrował liturgię w intencji wszystkich osób i instytucji, które przyczyniły się do przygotowania, wykonania i rozliczenia przedsięwzięcia. Przed konferencją uczestnicy spotkania mogli po raz pierwszy w pełni zobaczyć efekty prac na własne oczy. Na wstępie konferencji ks. proboszcz dziękując za wykonane dzieło, podkreślał jego historyczną wagę. Wskazywał także na kolejne wyzwania związane z potrzebą konserwacji i rewitalizacji pozostałych sektorów katedry. Ważnym wątkiem wystąpienia była informacja, że wszystkie obiekty poddane konserwacji zostały jednocześnie zdigitalizowane. Umożliwi to prezentację obiektów sztuki w tzw. przewodniku elektronicznym oraz Wirtualnym Muzeum Katedry Świdnickiej. W ramach projektu opracowano również dwa modele 3D odnowionych obiektów katedry świdnickiej dla osób niewidomych i słabo widzących wraz z opisem w języku Braille’a.
O znaczeniu duchowym i materialnym odnowy świątyni mówili następnie ksiądz biskup diecezji świdnickiej Marek Mendyk, który podkreślał, że nie trzeba nikogo przekonywać jak wielką perełką i ogromnym skarbem dla Świdnicy i dla całego Śląska jest katedra świdnicka. Wiceminister edukacji i nauki Wojciech Murdzek – były prezydent Świdnicy nie krył radości z wykonania projektu, zwracając uwagę na bolesne zjawisko dewastacji czy burzenia świątyń w Europie, kontrastujące z troską o zabytki sakralne w Polsce.
Przed merytoryczną prezentacją, zebrani wysłuchali minikoncertu organowego w wykonaniu młodego świdnickiego wirtuoza Jakuba Monety. Fragment występu do obejrzenia na video…
Prezentację filmową poświęconą rewitalizacji wnętrza Katedry Świdnickiej poprzedził krótkim i pełnym emocji wystąpieniem Piotr Białko – właściciel firmy konserwatorskiej, która wykonała cały zakres prac. Wyliczył między innymi, że same rusztowania, jakich używano w trakcie robót miały kilka tysięcy metrów kwadratowych powierzchni, setki metrów kwadratowych zajmowały wynajęte sale i hale, gdzie wykonywano konserwacje obrazów, rzeźb i innych detali wnętrza świątyni. Kilogramy i litry materiałów konserwatorskich liczyć można w setki. I nie można nie wspomnieć o dziesiątkach kwater wynajmowanych dla osób, które włączane były w poszczególne etapy projektu. Był nawet taki moment, gdy grupa konserwatorów zamieszkała w jednym z klasztorów, aby uniknąć kontaktów z osobami trzecimi, gdy był szczyt pandemii. W obawie przed zachorowaniem i przerwaniem wymagającego utrzymania reżimów technologicznych i konserwatorskich postanowili nie wracać do domu na czas świąt. Takie i wiele innych poświęceń sprawiły, że praca miała charakter nie tylko zawodowy, ale była spełnianiem zawodowej pasji. Film zaprezentowany w części oficjalnej konferencji pokazał wymownie i jednocześnie interesująco wielokierunkowy i wielopłaszczyznowy wymiar renowacji Katedry Świdnickiej, która od 2018 r. jest Pomnikiem Historii. Na zakończenie głos zabrała dr Eliza Buszko, która kierowała całością prac konserwatorskich. Powiedziała między innymi: w trzy lata odrestaurowaliśmy gigantyczny obiekt – to jest nasza wspólna praca i wysiłek.
Powyższy tekst jest bardzo zwięzłą relacją z wydarzenia, które trwało kilka godzin, a dotyczyło trwających niemal trzy lata prac kilkudziesięciu osób. Obejmowały one dzieła wielu kolejnych mistrzów sztuki, rzemieślników i robotników. Dzieła te z kolei miały stanowić nie tylko dekorację czy upiększenie wnętrza kościoła, który dzisiaj jest katedrą diecezji świdnickiej. Dostępne w sieci opisy poszczególnych elementów tworzących wyjątkową, bo monumentalną (gotycką) i zarazem przyjazną (barokową) aurę świątyni, zajmują gigabajty przestrzeni wirtualnej i tysiące stron papierowych publikacji. Szukający, znajdzie je…
Dwa wątki poruszają jednak najbardziej równolegle z odzyskaniem piękna Katedry Świdnickiej…
…W naszej pracy podążaliśmy za twórcami – podkreślali konserwatorzy. Jak wiele trzeba mieć w sobie wiedzy i… pokory, odtwarzając czy wręcz przywracając do życia dzieła wyobraźni i rąk mistrzów rozmaitych dziedzin sztuki sprzed setek czy nawet dziesiątków lat? Jakże misterny (w znaczeniu: „dotykający tajemnicy”) charakter ma ich wysiłek, w którym godzą piękno wymyślone i zmaterializowane dawno temu z doświadczeniem i możliwościami, jakimi dysponują współcześnie?
… Piękno to nie tylko bogactwo twórczej inwencji. To nade wszystko emanacja duchowości. Im piękniej, tym głębiej duchowo. Człowiek wyraża się w pięknie i wtedy jest najbliżej Stwórcy – pomyślałem, wychodząc z Katedry Świdnickiej, patrząc na jej majestatyczną bryłę i sięgającą nieba wieżę…
FOTO / VIDEO / TEKST: Krzysztof Kotowicz
