Gospodarka odpadami w Polsce wymaga gruntownej reorganizacji. Stale rosnące góry śmieci oraz opłaty za ich odbiór od mieszkańców skłaniają do refleksji nad krajowym finansowaniem przetwarzania odpadów. Istniejące patologie i bałagan w polskim sektorze ma zmienić, obowiązkowo wprowadzony na podstawie stosownej dyrektywy UE, system Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta.
Eksperci szacują, że sprawne funkcjonowanie recyklingu surowców wtórnych w Polsce wymagałoby nawet kilku miliardów złotych rocznie. Tymczasem, stosowany od blisko 20 lat niewydolny system potwierdzania recyklingu w Polsce pozwala firmom wprowadzającym opakowania z tworzyw sztucznych oszczędzać miliardy na nieodprowadzaniu opłaty produktowej. Funkcjonujące w obecnym systemie papierowe formy potwierdzenia recyklingu, objęte iluzorycznym nadzorem, nie wykazują realnych poziomów przygotowania odpadów do powrotu na rynek. Organizacje odzysku odpowiedzialne za ten proceder nie podjęły inicjatywy zmiany systemu. Zatem na co przeznaczają pieniądze pozyskane od wprowadzających, skoro nie trafiają do recyklerów czy samorządów?
Dostosowanie polskiego prawa w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi do wymogów rynkowych zmniejszy koszty gospodarki odpadami, recykling będzie znów opłacalny.
Nie jest jednak kaprysem recyklerów. Unia odchodzi od termicznego przetwarzania odpadów w nowej perspektywie na lata 2021 – 2027 i wymaga od swoich członków dostosowania dyrektyw środowiskowych do przepisów europejskich. Polska niestety ma wieloletnie zapóźnienia w tym obszarze. Ponadto, jak wskazuje NIK, istniejące warunki prawne utrudniają marszałkom województw kontrolę, weryfikację oraz windykację wynikającą z obowiązku prowadzenia kampanii edukacyjnych przez wprowadzających opakowania na rynek.
Dlaczego producenci i importerzy opakowań mają w Polsce nieuprawnione przywileje, a tracą na tym mieszkańcy, samorządy i skarb państwa? Prezes Narodowego Banku Polskiego Adam Glapiński przyznał, że niezrozumiały jest dla niego jeden z czynników regulacyjnych, który powoduje wzrost inflacji w kraju.
W Polsce mamy do czynienia z bezprecedensowym, o ponad 50-procentowym wzrostem cen wywozu śmieci rok do roku. To jest ewenement na skalę europejską, podbija nam bardzo inflację. Te śmieci i te ceny kształtują firmy zagraniczne – mówi prezes Narodowego Banku Polskiego Adam Glapiński.
W myśl zasady „wprowadzający płaci” to koncerny sprzedające produkty w opakowaniach z tworzyw sztucznych muszą zacząć ponosić odpowiedzialność za przetwarzanie odpadów i sprzątanie środowiska. W Polsce za każdą tonę tworzyw sztucznych, które trafiają na sklepowe półki, firmy wprowadzające płacą zaledwie kilka euro. Dla porównania w Austrii 610 euro, w Estonii 400, w Hiszpanii 377 a u sąsiadów w Czechach 206. To oznacza, że do systemu gospodarki odpadami rocznie trafia od producentów i wprowadzających kilkadziesiąt milionów złotych, a jak wskazują Krajowa Izba Gospodarcza czy Forum Gospodarki Odpadami, przy stosowaniu średnich europejskich stawek, kwoty te wynosiłyby kilka miliardów złotych.
Nad dostosowaniem polskich przepisów do europejskich dyrektyw środowiskowych pracuje Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Projekt nowych przepisów Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta zwiększających zobowiązania producentów w zakresie pokrywania kosztów recyklingu miał być przedstawiony w lipcu 2020 roku. Resort przesunął termin, tłumacząc się pandemią. Nowe przepisy mają wejść w życie najpóźniej od 2023 roku, jednak każdy miesiąc zwłoki pogłębia kryzys w sektorze recyklingu, często doprowadzając do bankructwa polskie firmy przetwarzające odpady.
Projekt Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta będzie gwarantem zdrowego, biznesowego charakteru sektora gospodarki odpadami w Polsce. ROP to nie jest kolejny podatek, który wpłynie do budżetu państwa. To pieniądze w budżetach samorządów na inwestycje i rozwój, środki, które zostają na kontach mieszkańców, i wreszcie fundusze na modernizację i dostosowanie sortowni czy zakładów recyklingu do europejskich wymogów i standardów gospodarki odpadami.
Zmiana pozwoli Polsce uniknąć kar, tzw. platic levy, czyli daniny w wysokości 800 euro za każdą tonę nieprzetworzonych odpadów z tworzyw sztucznych, co daje w sumie blisko 2 miliardy złotych za 2021 rok – podsumowuje prezes Stowarzyszenia „Polski Recykling” Szymon Dziak-Czekan.
Poprzez: PAP MediaRoom / Stowarzyszenie „Polski Recykling”
