Średni wiek usamodzielnienia przeciętnego dziecka w Polsce wynosi prawie 29 lat (wg Eurostat). Tymczasem 18-latki, które nie kontynuują nauki, muszą ponad dekadę wcześniej opuścić dom dziecka i rozpocząć samodzielne życie.
Wielu z nich nie ma gdzie mieszkać, aż 40% badanych nie ma stałej pracy, a jedynie 31% opuszczając placówkę otrzymało wsparcie emocjonalne – wynika z Raportu „Start w dorosłość.Sytuacja młodych dorosłych po doświadczeniu życia w instytucjonalnej pieczy zastępczej”. To pierwszy od wielu lat, kompleksowy raport, zrealizowany przez Ośrodek Ewaluacji na zlecenie Fundacji Dobrych Inicjatyw. Jaki los czeka dzieci za progiem placówki, i co zrobić, aby zapewnić im bezpieczny start w dorosłość? Te pytania zadano podczas debaty z udziałem Rzeczniczki Praw Dziecka – Moniki Horna-Cieślak przedstawicieli organizacji pozarządowych i placówek opiekuńczo-wychowawczych.
Wdrożenie działań naprawczych w systemie instytucjonalnej pieczy zastępczej wymaga diagnozy sytuacji i potrzeb usamodzielnionych, którzy opuszczają tzw. dom dziecka. Raport „Start w dorosłość” ma być podstawą do systemowego wsparcia i poprawy sytuacji tej zagrożonej wykluczeniem grupy społecznej. Zbadano potrzeby materialno-bytowe, zawodowe oraz kondycję psychiczno-społeczną młodych osób. W badaniu udział wzięli wychowankowie placówek będący u progu dorosłości (od 16 r.ż.), którzy je opuścili oraz dyrektorzy i kadra tzw. domów dziecka.
Wyniki badań pokazują, że proces usamodzielnienia młodych osób to pięta achillesowa pieczy zastępczej. System wymaga zmian, aby zapewnić młodym ludziom szansę na samodzielne życie i w miarę możliwości uchronić ich przed trafieniem do dysfunkcyjnych środowisk. Aby dokonać zmian zawsze musimy oddać głos i słuchać osób młodych, poznać ich perspektywę oraz doświadczenia – mówi Rzecznik Praw Dziecka Monika Horna-Cieślak.
- Niełatwy start w dorosłość za progiem placówki
Najbardziej podstawowymi potrzebami usamodzielniających się wychowanków pieczy zastępczej są mieszkanie i praca. Tymczasem brakuje mieszkań treningowych, w którym młodzież wspiera dorosły opiekun. Ponadto, jedynie 18% badanych usamodzielnionych twierdzi, że otrzymało pomoc w znalezieniu mieszkania, a tylko 12% w znalezieniu pracy. Wielu młodych ludzi nie ma stałego źródła utrzymania (utrzymuje się z prac dorywczych, renty socjalnej, zasiłku lub wsparcia organizacji pozarządowych). Wychowankowie POW na co dzień prowadzą skromne życie. Ponad 50% badanych bardzo rzadko lub rzadko ma pieniądze, żeby zadbać o własne zdrowie czy rozwój osobisty.
Badania pokazały, że wielu wychowanków pieczy zastępczej po opuszczeniu placówki opiekuńczo-wychowawczej wpadnie w tzw. „czarną dziurę”. Jako solidarne społeczeństwo mamy obowiązek naprawić tę sytuację i upomnieć się o dzieci oraz młodzież, które zostały zawiedzione w podstawowej komórce społecznej – we własnej rodzinie. Raport to dopiero pierwszy krok na drodze do realnej zmiany. Trzeci sektor pozostaje zdeterminowany, by razem wypracować rozwiązania naprawcze dla instytucjonalnej pieczy zastępczej w Polsce – mówi prezes Fundacji Dobrych Inicjatyw Bartłomiej Jojczyk.
- Samotni w dorosłości – rola sieci wsparcia i opiekuna usamodzielnienia
Usamodzielnionym brakuje przede wszystkim obecności i wsparcia dorosłych. Dlatego dla powodzenia procesu usamodzielnienia niezbędna jest indywidualna relacja wychowanka z zaufanym, przyjaznym, towarzyszącym dorosłym. Obecnie rola opiekuna usamodzielnienia jest marginalizowana w biurokratycznej machinie aplikowania o pomoc systemową. Podobnie dzieje się z Indywidualnymi Programami Usamodzielnienia, które zamiast bycia narzędziem rozwojowej pracy z wychowankiem są obecnie formalnością potrzebną do wypłaty świadczeń. Dzieje się tak ze względu na brak rozwiązań i środków budujących standardy usamodzielnienia.
- Usamodzielnienie bez standardów
Wyniki Raportu „Start w dorosłość” oraz wnioski z debaty specjalistów i specjalistek o najlepszym przygotowaniu merytorycznym do analizy sytuacji instytucjonalnej pieczy zastępczej w Polsce pokazują, że można poprawić skuteczność procesu usamodzielnienia.
Kroki, które należy podjąć obejmują:
- Indywidualne podejście i dopasowanie procesu usamodzielnienia do potrzeb i możliwości dziecka.
- Ożywienie „martwego przepisu” – Indywidualnego Programu Usamodzielnienia.
- Docenienie pracy wychowawców i zapewnienie im czasu oraz narzędzi do dobrego przygotowania młodego dorosłego do samodzielnego życia.
- Zapewnienie dostępu do dobrze przygotowanego opiekuna usamodzielnienia, który będzie otrzymywał wynagrodzenie za wsparcie młodego dorosłego.
- Zapewnienie dostępu do mieszkań treningowych.
- Zapewnienie doradztwa zawodowego, np. we współpracy z WUP i odpowiedniego przygotowania do poszukiwania, znalezienia i utrzymania pracy.
- Uruchomienie sieci wsparcia, obejmującej wszystkie podmioty, które mogą i powinny wspierać proces usamodzielnienia.
Fundacja Dobrych Inicjatyw wspiera dzieci i młodzież z placówek opiekuńczo-wychowawczych (tzw. domów dziecka) w zakresie rozwoju ich kompetencji, umiejętności i pasji pozaszkolnych. Prognozuje się, że dzięki pracy Fundacji, do 2030 r. każde dziecko znajdujące się w placówce opiekuńczo-wychowawczej w Polsce, będzie miało dostęp do najlepszego programu edukacyjnego, jaki istnieje w Europie. Fundacja zbudowała społeczność ponad 1000 wolontariuszy, blisko 400 wychowanków mieszkających w 25 placówkach opiekuńczo-wychowawczych z małych miejscowości i terenów wiejskich w Polsce.
- Więcej na stronie: fdi.org.pl. Fundację można wesprzeć dokonując wpłaty na konto: Fundacja Dobrych Inicjatyw Nr rachunku: 71 2030 0045 1110 0000 0343 05 90. Raport „Start w dorosłość. Sytuacja młodych dorosłych po doświadczeniu życia w instytucjonalnej pieczy zastępczej”: https://fdi.org.pl/raport/
Poprzez: PAP MediaRoom / Fundacja Dobrych Inicjatyw
