Kończymy dzisiaj cykl poświęcony rodom, których przedstawiciele byli z nią bardziej lub mniej związani z Kotliną Kłodzką i Ziemią Ząbkowicką. Trzy z tych postaci zapisało się jednak w nazwach przedmiotów z kategorii codziennego, a właściwie sezonowego użytku. To są nazwy owoców.
Różna jest ich popularność, niektóre nieoczekiwanie wracają do łask. W porządku chronologicznym przedstawię owoce, noszących nazwy osób z królewskich rodów: Orańskiego-Nassau i Hohenzollernów, oraz arystokratycznej już wtedy, hrabiowskiej, choć od dawna związanej z hrabstwem kłodzkiej rodziny szlacheckiej – Althannów.
3. Jabłoń Książę Albrecht Pruski /Prinz Albrecht von Preussen, 1863
Albrecht Hohenzollern (1837–1906), syn księcia Albrechta Hohenzollerna starszego (1837–1906) i księżnej Marianny, był podobnie jak ojciec uczestnikiem kampanii austriackiej w 1866 r., gdzie zasłużył się szczególnie w bitwie pod Sadową (Königgrätz), za co otrzymał najwyższe pruskie odznaczenie wojskowe, order Pour le Mérite) i francuskiej 1871 r., za tę otrzymał rzadkie odznaczenie, Liście Dębowe do tego orderu. Obie te zwycięskie wojny wzmocniły niemiecki patriotyzm, przeradzający się niestety stopniowo w radykalny nacjonalizm, a nawet szowinizm. Wkrótce został dowódcą X korpusu armii niemieckiej w Hanowerze. W 1888 r. został mianowany feldmarszałkiem i generalnym inspektorem kawalerii. Od 1883 r. był wielkim mistrzem (komandorem) pruskich joannitów, w latach 1885–1906 także regentem księstwa Brunszwiku. Był również honorowym rektorem uniwersytetu w Getyndze .
Albrecht Hohenzollern mł. miał trzech synów z księżniczką Marią z Saksonii na Altenburgu (1854–1898). Byli to:
• Fryderyk Henryk (1874-1940), właściciel dóbr klucza strońskiego, dbał o rozwój gospodarczy południowo-wschodniej części ZK, lubiany przez mieszkańców, był fundatorem kościołów ewang. w Międzygórzu i Stroniu Śl. Nigdy się nie ożenił, a w 1907 r. po skandalu obyczajowym kręgu Eulenburga zrezygnował z nadania mu godności komandora joannitów, którą mógł objąć po ojcu. Zmarł w Stroniu Śl., z jego śmiercią linia Albrechta wygasła po mieczu,
• Joachim Albrecht (1876-1939); polanickie źródło w 1906 r. otrzymało jego imię (być może na 30. urodziny księcia przypadające 27. września 1906 r.), w 1920 r. wsławił się sprowokowaniem napaści na oficerów francuskiej misji wojskowej, potem znany jako muzyk i kompozytor,
• Fryderyk Wilhelm (1880-1825), w l. 1912-1918 starosta w Ząbkowicach Śl., na jego ślub w 1910 r. jako członka rodziny panującej z katoliczką, księżniczką Agatą von Hohenlohe-Schillingfürst z Raciborza (której ojciec miał ogromne dobra, w tym kopalnie i huty, na Górnym Śląsku) musiał wyrazić zgodę sam cesarz. Ceniony znawca Bacha. Miał 4 córki.
Albrecht starszy został pochowany przy grobie rodziców (króla Fryderyka Wilhelma II oraz Luizy von Mecklenburg-Strelitz, para ta kilka razy gościła na ziemi kłodzkiej) w parku pałacu Charlottenburg w Berlinie, natomiast Albrecht młodszy z synami i żoną w mauzoleum (obecnie w ruinie) w Kamieńcu Ząbkowickim.
W 1863 C. Braun, nadworny ogrodnik z rezydencji księcia w Kamieńcu Ząbkowickim, ze skrzyżowania odmian Aporta (Cesarz Aleksander) i Reneta zimowej Baumanna wyhodował nową odmianę jabłek, którą nazwał Prinz Albrecht von Preussen, potocznie Albrechtsapfel. Jest to miejscowa, śląska odmiana, kiedyś bardzo popularna w regionie, doskonale nadająca się do uprawy na terenach podgórskich. Ciągle uprawiana w Niemczech, gdzie propaguje ją się jako starą odmianę idealną do sadów przydomowych); rozpowszechniona głównie w Europie Środkowej, znana także w Polsce . W latach 60. XX w. polski pomolog, prof. Aleksander Rejman (1914–2005), propagator nowych odmian sadowniczych w Polsce, a szczególnie jabłoni, ujął ją w swoim Atlasie jabłek . Odmiana Książę Albrecht Pruski (obok kilku innych odmian jabłoni jak Berlepsch, Grafsztynek, Wealthy, Königin) została wpisana 28 czerwca 2006 r. na listę produktów tradycyjnych województwa opolskiego . Od 1987 r. odmiana ta znajduje się w Kolekcji starych odmian jabłoni w Ogrodzie Botanicznym-CZRB PAN w Warszawie , jest również w kolekcji genotypów Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Zobaczyć ją też można (wraz z pozostałymi) w gospodarstwie agroturystycznym „Jabłoniowy sad” w Szczedrzyku koło Opola.
Opis odmiany
Książę Albrecht Pruski ma owoc kulisty, o średniej wielkości do 7 cm (wysokość 6,5 cm, szerokość 8,2 cm), spłaszczony, lekko zwężający się ku kielichowi. Szypułka (ogonek) krótka i mięsista. Nasiona drobne, krótkie, dość szerokie. Skórka gładka, mocna, zielonożółta z intensywnie czerwonym prążkowanym rumieńcem pokrywającym połowę jabłka. Miąższ jest biało-żółtawy, błyszczący, zwięzły, pełen soku o zielonkawym odcieniu, lekko ziarnisty. Jabłko ma przyjemny, delikatnie kwaskowy smak i niezbyt silny aromat, jest za to soczyste. Owoc deserowy, dobry też na przetwory.
Drzewo jest średnio mocne, zwarte, przeznaczone przede wszystkim do uprawy wolnostojącej. Co do wymagań glebowych źródła są podzielone: potrzebna jest dobra, humusowa gleba , lub gliniasto-piaszczysta . Jest to odmiana późnojesienna. Zbiór następuje w połowie września, a dojrzałość konsumpcyjną owoce osiągają w połowie października. Przed zbiorem nie opadają. Do spożycia nadają się od października do grudnia, dobrze przechowują się w chłodni, nieźle znoszą transport. Odmiana jest ceniona przez wielu sadowników ze względu na bardzo wczesne i obfite owocowanie. Pod wieloma względami przewyższa odmianę Wealthy. Jest bardzo odporna na parch jabłoni i mączniaka, dlatego doskonała do małych ogrodów, gdzie nawet bez opryskiwań daje czyste owoce , i bardzo wytrzymała na mróz. W hurtowniach niemieckich sadzonka Księcia osiąga cenę 31,50 euro (ok. 130 zł). Mogłoby się wydawać, że ta stara odmiana przeszła już do historii. Nic bardziej mylnego. Okazuje się, że stare, naturalne, jabłonie są lepiej tolerowane przez alergików uczulonych na jabłka, których np. w samych Niemczech jest około półtora miliona. Problemy stwarza im zjedzenie jabłek nowych, alergizujących odmian, takich jak Elstar, Jonagold i Golden Delicious. Za to stare są pełne polifenoli, odpowiedzialnych za kwaśny smak jabłka i brązowienie po przecięciu. Alergeny są przez nie dezaktywowane. Im więcej w jabłku polifenoli, tym lepiej dla alergików. A starsze odmiany mają ich szczególnie dużo. Owoce takich odmian jak reneta, Glockenapfel, pochodząca z 1510 r. normandzka Goldparmäne, Santana, Alkmene, Berlepsch i Książę Albrecht Pruski mogą śmiało jeść alergicy. Ponieważ jednak alergie są mocno indywidualnie zróżnicowane, warto wykonać tzw. test wargi. Wystarczy mały kawałek jabłka ze skórką dotknąć ust i przytrzymać, odczekać chwilę na to, jak zareaguje układ odpornościowy. Jeśli nie będzie reakcji alergicznej, jabłka można jeść – na zdrowie!
Henryk Grzybowski
W całym cyklu Ilustracje owoców zaczerpnięto z:
Ilustr. 3, 7. Müller-Diemitz, Bissmann-Gotha und a., Deutschlands Obstsorten, Stuttgart: Eckstein & Stähle Hofkunstanstalt, [193-?], OCLC 264072375.
Ilustr. 4. „Der Teutsche Obstgärtner, oder gemeinnütziger Magazin des Obstbaues in Teutschlands sämmtlichen Kreisen“, Hrsg J.V. Sickler. OCLC 5851785.
Ilustr. 6 Gaucher, Nicolas, Pomologie des praktischen Obstbaumzüchters, Recklinghausen: Manuscriptum, 1997, ISBN 9783933497147, OCLC 75926368
Ilustr. 10, 11. Obsttafeln: Sortenverzeichnis österreichischer Obstsorten, „Nach der Arbeit”, illustriertes Wochenblatt für Garten, Siedlung und Kleintierhaltung, Wien [1941] BUND-Lemgo Obstsortendatenbank, strona internetowa www.obstsortendatenbank.de
