Nieodpłatna komunikacja na obszarze gminy jest możliwa. Wprawdzie dla samorządów oznacza to wysiłek budżetowy, ale zmiana przyzwyczajeń mieszkańców i troska o środowisko naturalne wymagają inwestowania. Sprzyja temu koniunktura na transport oparty o tabor ekologiczny, do którego samorządy mogą otrzymać znaczące dotacje rządowe lub unijne.
Na Dolnym Śląsku autobusem miejskim za „0 złotych” jeździ się w Polkowicach, gdzie dynamicznie rozwija się od kilku lat ekologiczna i gęsta sieć połączeń zarządzanych przez samorząd. W naszym serwisie video informowaliśmy o najnowszych zakupach, dzięki którym w Polkowicach od kilku tygodni prawie połowa taboru to pojazdy niskoemisyjne lub zeroemisyjne. Gmina na zakup tych ostatnich otrzymała dotację unijną w kwocie prawie 14,4 mln zł poprzez samorząd województwa dolnośląskiego.
Od 2019 roku bezpłatnie można korzystać z transportu zbiorowego łączącego miejscowości Głuszyca i Jedlina, co jest efektem porozumienia obu tych gmin. Głuszycka Komunikacja Publiczna jest częścią realizowanego projektu „Sowiogórski Raj – budowa Centrum Przesiadkowego w Głuszycy” dofinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego 2014 – 2020. Bezpłatnie można również od 2019 roku korzystać z komunikacji miejskiej prowadzonej w Świebodzicach
Tylko od 2021 roku bezpłatne systematyczne przejazdy komunikacją miejską zapewniają swoim mieszkańcom i gościom inne polskie miasta: Lidzbark Warmiński, Chełm, Łuków.
- Od ponad roku darmowe przejazdy oferuje mieszkańcom gmina Ziębice. Od 1 września gminna komunikacja autobusowa w Ziębicach rusza według nowego rozkładu jazdy. Skomunikowane zostają wszystkie miejscowości gminy, a komunikacja nadal pozostaje bezpłatna.
- Od 1 września br. bezpłatne przewozy pasażerskie uruchomi samorząd miasta Nowa Ruda. Autobusy będą kursować w godzinach popołudniowych wieczornych oraz w weekendy. Nowo utworzone połączenia, stanowić będą uzupełnienie do istniejącej już komunikacji miejskiej. Darmowe przejazdy będą dostępne do końca 2021 roku. Przewozy odbywać się będą tam i z powrotem, na trasie Słupiec-Centrum-Drogosław (35,5 km). Od poniedziałku do piątku z darmowej komunikacji skorzystamy od godziny 17:00 a w weekendy zaplanowano przejazdy całodzienne.
Bezpłatne przejazdy komunikacją miejską są przedmiotem sporu pomiędzy zwolennikami „rynkowości” lub „uspołecznienia” wszelkich usług komunalnych. Sporo informacji na ten temat znaleźć można na profilu Bezpłatna Komunikacja Miejska w Polsce.
Odnosząc się do kwestii „opłacalności” darmowego transportu zbiorowego w gminach, w branżowym portalu TransportPubliczny.pl napisano między innymi:
Najważniejsze cechy dobrej komunikacji miejskiej to odpowiednio gęsta siatka tras, duża częstotliwość, niezawodność i punktualność.
Pasażerowie cenią sobie wysoki komfort podróży, czyli między innymi niską podłogę, klimatyzację, rozbudowaną informację pasażerską oraz dużą ilość miejsc siedzących. Coraz większe są wymagania odnośnie wpływu na środowisko, zarówno w ujęciu lokalnym, jak i globalnym (całkowity ślad węglowy). Każdy z powyższych aspektów wiąże się z określonym kosztem, podczas gdy dla pasażerów bardzo istotne jest to, żeby komunikacja publiczna była przystępna cenowo, a najlepiej darmowa. (…).
Autor felietonu nie jest zwolennikiem bezpłatności komunikacji miejskiej i swój wywód kończy pisząc tak: Nie ma więc nic za darmo, wszystko ma swoją cenę. Podstawowe pytania, na jakie muszą odpowiedzieć włodarze miast to – czy mieć komunikację „darmową” tanią, czy dobrą i na jak dobrą ich stać. Znalezienie optymalnego rozwiązania nie jest łatwe, ale raz popełniony błąd może bardzo dużo kosztować w kolejnych latach. Dlatego przed podjęciem decyzji warto wykonać kalkulacje dotyczące ich wpływu tych na przyszłe koszty i możliwe do uzyskania cele.
Portal Równość.pl zamieścił niedawno opinię zachęcającą do tego, aby samorządowy transport zbiorowy był nieodpłatny:
Komunikacja miejska to rodzaj usługi, w której koszty ponosi najczęściej samorząd albo sam organizujący taki transport, albo zlecający go jakiemuś zewnętrznemu przedsiębiorstwu transportowemu. Pasażerowie, czyli mieszkańcy danej jednostki samorządu terytorialnego, a zwykle wszyscy przebywający na danym obszarze obywatele, są wówczas zwolnieni z bezpośredniej opłaty za przejazd. Pokrywanie tych kosztów z samorządowej kasy właściwie niczym się nie różni od tego, jak to się dzieje w przypadku tradycyjnej, biletowanej komunikacji znanej z większości polskich miast. Wpływy z biletów zawsze zwracają jedynie część kosztów utrzymania takiej komunikacji i najczęściej nie przekraczają połowy. Samo jej prowadzenie wiąże się z dodatkowymi kosztami i generuje dużo pracy, np. konieczność wydrukowania biletów (ewentualnie wyrobienia karty czy prowadzenia aplikacji z biletami elektronicznymi) i ich kolportażu, zatrudnienia kontrolerów, a także, niestety, egzekwowania długów od tych pasażerów, którzy uchylają się od ponoszenia opłat.
Autor tekstu zauważa ponadto: To jednak nie koniec korzyści oferowanych przez tego rodzaju transport. Wiele miejsc, w których likwiduje się opłatę za bilety, doświadcza silniejszej integracji lokalnej społeczności.
W licznych gminach i powiatach z bezpłatną komunikacją w zakres jej funkcjonowania włączono mniejsze miejscowości, do tej pory często uzależnione od transportu indywidualnego, dzięki czemu ich mieszkańcy, nieposiadający własnych środków lokomocji, zyskali możliwość bezpłatnego dojazdu do większych ośrodków, a więc załatwienia spraw urzędowych, zrobienia zakupów czy skorzystania z atrakcji lokalnej turystyki.
