Samorząd terytorialny po nowemu

31 stycznia 2018 r., czyli za niespełna dwa tygodnie, wchodzą w życie zmiany w ustawach regulujących funkcjonowanie samorządów gminnych, powiatowych i wojewódzkich.

Wszystkie przepisy zaczną obowiązywać w praktyce od nowej kadencji, która rozpocznie się po wyborach samorządowych, jakie zostaną przeprowadzone w listopadzie br. Tak wynika z ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych. Ustawa ta została przyjęta przez parlament i podpisana przez prezydenta RP. Zobaczmy co zmieni się z chwilą, gdy wybierzemy wójtów, burmistrzów, radnych gminnych, powiatowych i wojewódzkich.

Najpierw wybory po nowemu…

• zmiana ustawowej definicji znaku „X”; zgodnie z tą zmianą, „X” oznacza co najmniej dwie linie, które przecinają się w obrębie kratki (dotychczas, by oddanie głosu zostało uznane za ważne, konieczne były dwie linie),
• w wyborach na wójta w danej gminie nie będzie mogła kandydować osoba uprzednio dwukrotnie wybrana na to stanowisko (limit kadencji będzie liczony od przyszłych wyborów,
• podmiotem dokonującym podziału gminy na stałe obwody głosowania obecnie jest rada gminy, a od dnia 1 stycznia 2019 r. będzie to komisarz wyborczy (podział gminy na obwody na potrzeby tegorocznych wyborów samorządowych dokonywany będzie według zasad dotychczasowych),
• obwód do głosowania będzie mógł obejmować od 500 do 4 000 mieszkańców,
• głosowanie korespondencyjne będzie możliwe wyłącznie dla wyborców niepełnosprawnych o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych),
• obowiązkowe będzie przeprowadzanie transmisji z lokalu wyborczego za pośrednictwem publicznie dostępnej sieci elektronicznego przekazywania danych (jeżeli z przyczyn technicznych transmisja będzie niemożliwa, czynności podejmowane przez komisję będą rejestrowane za pomocą urządzeń rejestrujących, a następnie udostępniane na stronie Państwowej Komisji Wyborczej),
• w miejsce dotychczasowej jednej komisji obwodowej odpowiedzialnej za przeprowadzenie głosowania i policzenie oddanych głosów, powołane będą dwie komisje: obwodowa komisja wyborcza ds. przeprowadzenia głosowania oraz obwodowa komisja wyborcza ds. ustalenia wyników głosowania w obwodzie,

Po wyborach samorząd po nowemu…

Dłuższa kadencja: kadencję organów samorządu terytorialnego wydłużona z 4 do 5 lat.

Budżet obywatelski: (w miastach na prawach powiatu obligatoryjny) ma być formą konsultacji z mieszkańcami, wynosić ma co najmniej 0,5% wydatków jednostki samorządowej, a rozdziale kwot decydować mają corocznie mieszkańcy.

Jawność organów stanowiących: sesje rad gmin, powiatów i sejmików mają być transmitowane i utrwalane za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk, a nagrania udostępniane na stronach internetowych.

Demokratyzacja organów stanowiących: nie będzie można odmówić wprowadzenia do porządku obrad projektu uchwały zgłoszonej przez przewodniczącego klubu radnych złożonego co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem sesji (można będzie zgłosić nie więcej niż jeden projekt uchwały na każdą sesję).

Jawność zachowań radnych: obowiązkowe będzie rejestrowanie i niezwłocznie upublicznianie wykazów głosowań, które mają odbywać się za pomocą urządzeń umożliwiających sporządzenie i utrwalenie imiennego wykazu głosowań radnych lub wszystkie głosowania przeprowadzać imiennie.

Organ rozpatrujący skargi obywateli: obowiązkowe będzie powołanie przez radę lub sejmik komisji skarg, wniosków i petycji, która rozpatrywać ma skargi na działania organów wykonawczych i samorządowych jednostek organizacyjnych.

Uprawnienia kontrolne radnych: radni będą mieli uprawnienia kontrolne analogiczne do uprawnień parlamentarzystów, co oznacza, że przysługiwać im będzie prawo uzyskiwania informacji i materiałów oraz prawo wstępu do pomieszczeń instytucji samorządowych, w tym spółek handlowych z udziałem samorządowych osób prawnych.

Interpelacje i zapytania radnych: w sprawach dotyczących danego samorządu właściwi radni będą mogli kierować interpelacje i zapytania odpowiednio do wójta, starosty, marszałka województwa. Na odpowiedź na piśmie będzie 14 dni.

Rola przewodniczącego rady: przewodniczący organu stanowiącego będzie miał prawo wydawania poleceń służbowych pracownikom urzędu jednostki samorządowej, wykonującym zadania związane z funkcjonowaniem rady gminy.

Publiczna debata o stanie samorządu: organy wykonawcze zobowiązane zostały do przedstawiania radzie/sejmikowi do 31 maja każdego roku corocznego raportu o stanie danej jednostki samorządowej. Raport ten rozpatrywany będzie podczas sesji, na której podejmowana jest uchwała w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium organowi wykonawczemu.

Inicjatywa uchwałodawcza: mieszkańcy gminy, powiatu i województwa zyskują prawo inicjatywy uchwałodawczej (grupa mieszkańców występująca z inicjatywą musi liczyć: w gminie do 5 000 mieszkańców – co najmniej 100 osób, w gminie do 20 000 mieszkańców – co najmniej 200, a w gminach większych – co najmniej 300 osób).

Na podstawie: Serwis Samorządowy Polskiej Agencji Prasowej